1. Osmoregülasyon: Balıklar, vücut sıvıları ile çevredeki su arasındaki tuz konsantrasyonlarındaki farklılıklar nedeniyle sürekli olarak ozmotik zorluklarla karşı karşıya kalır. Solungaçlar, iyonların ve suyun solungaç zarları boyunca hareketini kontrol ederek osmoregülasyonda çok önemli bir rol oynar. Tuzlu su balıklarında solungaçlar, çevrelerindeki yüksek tuz konsantrasyonunu dengelemek için sodyum ve klorür gibi iyonları aktif olarak vücuda taşır. Tatlı su balıklarında solungaçlar aşırı su alımını önler ve uygun iç ozmotik dengeyi korumak için fazla iyonları dışarı atar.
2. Gaz Değişimi: Solungaçlar balıklarda gaz alışverişinin yapıldığı birincil yerdir. Sudan oksijen alımını ve karbondioksitin salınmasını kolaylaştırırlar. Solungaçlar, verimli gaz değişimi için yüzey alanını artıran, solungaç filamentleri adı verilen çok sayıda ince filamentten oluşur. Oksijen açısından zengin su, solungaç filamentleri üzerinden akar ve oksijenin kan dolaşımına yayılmasını sağlarken, karbondioksit de dışarı yayılır.
3. İyon Düzenlemesi: Solungaçlar, balıkların vücut sıvılarındaki iyon konsantrasyonlarının düzenlenmesinde rol oynar. Solungaçlardaki iyon taşıma mekanizmaları, sodyum, potasyum, kalsiyum ve magnezyum gibi temel iyonların uygun seviyelerinin korunmasına yardımcı olur. Solungaçlar iyonları konsantrasyon gradyanlarına karşı aktif olarak taşıyarak iç iyonik ortamın çeşitli fizyolojik süreçler için uygun olmasını sağlar.
4. Asit-Baz Dengesi: Solungaçlar balıklarda asit-baz dengesinin düzenlenmesinde rol oynar. Gerektiğinde hidrojen iyonlarını (H+) veya bikarbonat iyonlarını (HCO3-) salgılayarak vücut sıvılarının pH'ını kontrol etmeye yardımcı olurlar. Bu süreç, balığın vücudundaki optimum enzim fonksiyonu ve genel fizyolojik süreçler için gerekli olan uygun pH aralığının korunmasına yardımcı olur.
5. Azotlu Atık Atılımı: Solungaçlar, başta amonyak ve üre olmak üzere azotlu atık ürünlerin atılımında rol oynar. Amonyak karaciğerde üre gibi daha az toksik bileşiklere dönüştürülür ve atılmak üzere solungaçlara taşınır. Solungaçlar bu atık ürünlerin çevredeki suya yayılmasını kolaylaştırır.
6. Termoregülasyon: Bazı balık türlerinde solungaçlar termoregülasyona katkıda bulunur. Balıklar solungaçlardaki kan akış hızını ayarlayarak çevreyle ısı alışverişini kontrol edebilir. Bu özellikle sıcaklıkların değişken olduğu ortamlarda yaşayan balıklar için önemlidir.
Genel olarak balıkların solungaçları, homeostazın sürdürülmesi için gerekli olan çeşitli işlevleri yerine getiren olağanüstü yapılardır. Solunum gazlarının değişimini sağlar, iyon konsantrasyonlarını düzenler, ozmotik dengeyi kontrol eder, asit-baz düzenlemesine yardımcı olur, azotlu atıkların atılmasını sağlar ve bazı türlerde termoregülasyona katkıda bulunurlar. Bu süreçleri entegre ederek balıklar çeşitli su ortamlarına uyum sağlayabilir ve gelişebilir.