1. Beyin Sapındaki Solunum Merkezi:Medulla oblongata ve ponsta bulunan solunum merkezi, solunumun düzenlenmesinden sorumludur. Solunumun temel ritmini ve derinliğini oluşturur.
2. Kemoreseptörler:
A. Merkezi Kemoreseptörler:Medullada bulunan bu kemoreseptörler, beyin omurilik sıvısındaki (BOS) karbondioksitin kısmi basıncındaki (PaCO2) ve hidrojen iyonu konsantrasyonundaki (pH) değişiklikleri izler. Artan PaCO2 veya azalan pH, solunum merkezini nefes almayı artırması için uyarır.
B. Periferik Kemoreseptörler (Karotis Cisimleri ve Aort Cisimleri):Bu kemoreseptörler sırasıyla karotid arterlerde ve aortta bulunur. Kandaki PaO2 (kısmi oksijen basıncı), PaCO2 ve pH'daki değişiklikleri algılarlar. Oksijen seviyeleri düştüğünde, PaCO2 yükseldiğinde veya pH düştüğünde, bu kemoreseptörler solunum hızını ve derinliğini artırmak için solunum merkezine sinyaller gönderir.
3. Esnetme Refleksleri:
A. Hering-Breuer Refleksi:Bu refleks akciğerlerin aşırı şişmesini önler. Akciğer hacmi aşırı arttığında solunum merkezine sinyal gönderen hava yollarındaki gerilme reseptörlerini içerir. Bu, nefes almanın geçici olarak durmasına ve nefes vermenin sağlanmasına yol açar.
B. J-Reseptör Refleksi:Bu refleks akciğerlerin şişmesi ile ilişkilidir. Alveol duvarlarında bulunan J-reseptörlerini içerir. Akciğerler şiştiğinde, bu reseptörler solunum merkezine sinyaller göndererek solunum hızının yavaşlamasına neden olur.
4. Gönüllü Kontrol:Bir dereceye kadar nefesimizi istemli olarak kontrol edebiliriz. Bu bilinçli çaba, nefes alma düzenlemesinin otomatik mekanizmalarını geçici olarak geçersiz kılabilir, kısa süreliğine nefesimizi tutmamıza veya daha hızlı veya daha yavaş nefes almamıza olanak tanır.
Bu çeşitli mekanizmalar koordineli bir şekilde çalışarak vücudun oksijen ve karbondioksit ihtiyacını karşılayacak uygun solunum hızını korur ve kanımızdaki hassas gaz dengesinin korunmasını sağlar.