Hasta rolü kavramı, 20. yüzyılın ortalarında Talcott Parsons tarafından geliştirilen sağlık ve hastalık üzerine sosyolojik bir bakış açısıdır. Hasta olmakla ilgili sosyal beklentileri, davranışları ve sorumlulukları açıklar.
Hasta rolü kavramına göre bir birey hastalandığında aşağıdakileri yapması beklenir:
- Hastalıklarını kabul edin: Birey hasta olduğunu ve durumunun tıbbi müdahale gerektirdiğini bilmelidir.
- Tıbbi yardım isteyin: Bireyin tanı ve uygun tedaviyi alabilmesi için bir sağlık uzmanına danışması gerekir.
- Tıbbi tedavi konusunda işbirliği yapın: Bireyin öngörülen tedavi planına uyması ve sağlık hizmeti sağlayıcılarının tavsiyelerine uyması beklenir.
- Geçici olarak olağan sosyal rollerinden çekilmek: Bireyin, iyileşmesine odaklanmak amacıyla iş, okul veya ev sorumlulukları dahil olmak üzere olağan aktivitelerini azaltması veya bunlardan kaçınması teşvik edilir.
- Başkalarından yardım ve destek kabul edin: Birey hastalığı süresince ailesinden, arkadaşlarından veya sağlık profesyonellerinden yardıma ihtiyaç duyabilir.
Bu beklentilerin karşılanması karşılığında toplum belirli "ayrıcalıklar" sağlar hasta rolündeki bireylere örneğin:
- Normal sosyal yükümlülüklerden muafiyet: Hasta olan bireyler olağan sorumluluklarından ve beklentilerinden muaf tutulur.
- Bakım ve destek sağlanması: Hasta bireylerin başkalarından bakım, destek ve sempati görme hakları vardır.
- Tıbbi tedavi hakkı: Bireyler, hastalıkları için uygun tıbbi bakım ve tedaviye erişme hakkına sahiptir.
Hasta rolü kavramı, toplumsal hastalık anlayışının şekillenmesinde ve sağlık sistemleri ve politikalarının geliştirilmesinde etkili olmuştur. Ancak aşırı basit olduğu ve hastalık deneyimlerindeki farklılıkları ve hastalığın nasıl algılandığı ve yönetildiğine ilişkin kültürel farklılıkları dikkate almadığı için de eleştirildi.