Antikorların antijenlere yönelik özgüllüğüne birkaç temel faktör katkıda bulunur:
1. Yapısal Tamamlayıcılık:Bir antikorun antijen bağlama bölgesi, tamamlayıcılık belirleyici bölgeleri (CDR'ler) oluşturan hiperdeğişken döngülerin bir kombinasyonundan oluşur. Bu CDR'ler, amino asit dizileri, şeker kısımları veya diğer kimyasal gruplar gibi antijen üzerindeki spesifik moleküler özelliklerle etkileşime girer. Antikorun CDR'leri ile antijenin epitopları arasındaki kesin yapısal uyum, sıkı bağlanmayı ve tanınmayı mümkün kılar.
2. Afinite:Bir antikor ile onun aynı kökenli antijeni arasındaki etkileşimin gücü, bunların afinitesi ile belirlenir. Yüksek afiniteye sahip antikorlar, hedef antijenlerine daha güçlü bağlanarak stabil kompleksler oluşturmalarını sağlar. Afinite, antikor ve antijen arasındaki temas noktalarının sayısı, kimyasal etkileşimlerin doğası (örn. hidrojen bağları, iyonik bağlar, hidrofobik etkileşimler) ve genel yapısal tamamlayıcılık gibi faktörlerden etkilenir.
3. Çapraz Reaktivite:Antikorlar oldukça spesifik olmasına rağmen bazıları, aynı kökenden gelen antijenlerle yapısal benzerlikleri paylaşan antijenlerle çapraz reaktivite sergileyebilir. Çapraz reaktivite, bir antikorun, paylaşılan epitoplar veya benzer moleküler özellikler nedeniyle birincil hedefi dışında bir antijeni tanıması ve ona bağlanmasıyla ortaya çıkar. Çapraz reaktivitenin boyutu, antijenler arasındaki yapısal benzerliğin derecesine bağlıdır.
4. Epitop Tanıma:Antikorlar, bir antijenin epitop adı verilen belirli bölgelerini tanır ve bunlara bağlanır. Epitoplar konformasyonel (antijenin üç boyutlu yapısına bağlı olarak) veya doğrusal (sürekli bir amino asit dizisinden oluşan) olabilir. Bir antikorun özgüllüğü, antijen üzerindeki belirli bir epitopu tanıma ve ona bağlanma yeteneği ile belirlenir.
5. Germinal Merkez Seçimi:Germinal merkezler içindeki B hücresi olgunlaşması süreci sırasında, antikorlar somatik hipermutasyon ve afinite olgunlaşması turlarından geçer. Antijen için daha yüksek afiniteye sahip antikorlar üreten B hücreleri, hayatta kalma sinyalleri alır ve bu da yüksek afiniteye sahip antikor üreten B hücrelerinin seçilmesine yol açar. Bu süreç zamanla antikorların özgüllüğünün ve afinitesinin artmasına katkıda bulunur.
Özetle, antikorların belirli antijenlere yönelik özgüllüğü, antikorun antijen bağlama bölgesi ile antijenin epitopları arasındaki yapısal tamamlayıcılıktan kaynaklanır. Bu özgüllük, antikorların hedef antijenlerine seçici olarak bağlanmasını ve belirli patojenlere veya yabancı maddelere karşı bağışıklık tepkilerine aracılık etmesini sağlar.