1. Deneysel Tasarım:
- Araştırmacılar belirli hedefleri, hipotezleri ve deneysel prosedürleri özetleyen bir çalışma protokolü geliştirirler.
- Çalışma tasarımı şunları içerebilir:
- Gözlemsel çalışmalar (örn. kohort veya vaka kontrol çalışmaları)
- Randomize kontrollü çalışmalar (RKÇ'ler)
- Laboratuvar deneyleri
2. Katılımcıların İşe Alınması:
- Katılımcılar sigara içme durumu, yaş, sağlık durumu ve diğer ilgili faktörler gibi belirli uygunluk kriterlerine göre işe alınır.
- Tüm katılımcılardan bilgilendirilmiş onam alınır.
3. Veri Toplama:
- Gözlemsel çalışmalarda veriler anketler, anketler, görüşmeler veya tıbbi kayıtlar yoluyla toplanır.
- RKÇ'lerde katılımcılar rastgele farklı gruplara atanır (örn. sigara müdahalesine karşı kontrol).
- Veriler başlangıçta ve belirli takip zaman noktalarında toplanır.
4. Maruziyet Değerlendirmesi:
- Sigara maruziyeti çeşitli yöntemler kullanılarak değerlendirilir:
- Kendi bildirdiği sigara içme geçmişi (örneğin, günde içilen sigara sayısı, sigara içilme yılı, sigara içme durumu).
- Biyokimyasal belirteçler (örn. idrar veya tükürükteki kotinin seviyeleri).
- Sigara içme davranışının izlenmesi (örn. aktivite takip cihazları veya duman alarmları kullanılarak).
5. Sonuç Değerlendirmesi:
- Sigara içme deneylerine duyulan ilginin birincil sonucu genellikle aşağıdaki gibi sağlık sonuçlarıyla ilgilidir:
- Solunum hastalıkları
- Kardiyovasküler hastalıklar
- Kanser
- Ölüm oranı
- İkincil sonuçlar arasında psikososyal faktörler, bağımlılık modelleri, akciğer fonksiyonundaki değişiklikler, biyokimyasal belirteçler (örn. inflamatuar belirteçler) vb. yer alabilir.
6. Veri Analizi:
- Toplanan veriler, çalışma tasarımına uygun istatistiksel yöntemler kullanılarak analiz edilir.
- Sigaraya maruz kalmayla ilgili ilişkileri, farklılıkları veya etkileri belirlemek için istatistiksel testler kullanılır.
- Regresyon analizi, hayatta kalma analizi, eğilim puanı eşleştirme vb. gibi çeşitli istatistiksel teknikler kullanılabilir.
7. Etik Hususlar:
- Sigara içme deneyleri yapılmadan önce ilgili kurumsal inceleme kurullarından veya etik kurullardan etik onay alınır.
- Katılımcıların hakları, mahremiyeti ve güvenliği ön planda tutulmaktadır.
- Veri saklama ve gizlilik konusunda uygun prosedürler takip edilir.
8. Sonuçlar ve Yorum:
- Sigara içme deneyinin bulguları bilimsel yazılarda, raporlarda veya konferans sunumlarında sunulur ve analiz edilir.
- Araştırmacılar, sınırlamalar, potansiyel önyargılar ve gelecekteki araştırmalar veya müdahaleler için öneriler dahil olmak üzere sonuçların sonuçlarını tartışırlar.
9. Takip ve Uzun Vadeli Çalışmalar:
- Bazı çalışmalar, sigara içmenin etkilerini uzun bir süre boyunca değerlendirmek için katılımcıların uzun vadeli takibini içerir.
- Bu çalışmalar sigara içmenin sağlık sonuçları üzerindeki kümülatif etkisi hakkında fikir vermektedir.
Sigara içme deneylerinin kontrollü koşullar altında yürütüldüğünü ve genel popülasyonu tam olarak temsil etmeyebilecek belirli popülasyonları içerebileceğini unutmamak önemlidir. Bu nedenle genellemeler ve yorumlar dikkatli yapılmalı, bulgular çalışmanın tasarımı ve sınırlılıkları bağlamında değerlendirilmelidir.