Mukus su, protein ve şekerden oluşur. Mukustaki proteine müsin denir. Müsin, mukusa kalın ve yapışkan kıvamını veren şeydir. Mukustaki şekere glikoprotein denir. Glikoprotein mukusun kurumasını önlemeye yardımcı olur.
Mukus, mukoza zarlarındaki goblet hücreleri tarafından üretilir. Kadeh hücreleri, kadehe benzeyen özelleşmiş hücrelerdir. Mukus üreten proteinleri ve şekerleri içerirler.
Kadeh hücreleri uyarıldığında mukoza zarının yüzeyine mukus salgılarlar. Bu mukus, mukoza zarlarını nemli ve sağlıklı tutmaya yardımcı olan koruyucu bir bariyer oluşturur. Ayrıca vücuda giren toz, kir ve diğer yabancı parçacıkların tutulmasına da yardımcı olur.
Mukus ayrıca bağışıklık sisteminde de rol oynar. Enfeksiyonla savaşmaya yardımcı olan antikorlar içerir. Ayrıca ölü hücrelerin ve diğer kalıntıların vücuttan temizlenmesine de yardımcı olur.
Bazı durumlarda mukus üretimi artırılabilir veya azaltılabilir. Örneğin, bir kişi soğuk algınlığı veya grip olduğunda normalden daha fazla mukus üretebilir. Bunun nedeni mukoza zarlarının tahriş olması ve iltihaplanmasıdır. Öte yandan bazı ilaçlar mukus üretiminin azalmasına neden olabilir. Bu, mukoza zarlarının kuruluğuna ve tahrişine yol açabilir.
Genel olarak mukus, vücut sağlığının korunmasında hayati bir rol oynayan önemli bir sıvıdır.