1. İletişim İletimi:
- Doğrudan temas:Virüs, enfekte bir kişinin sağlıklı bir kişiyle ten teması veya vücut sıvılarının paylaşılması (örn. öpüşme, kan nakli veya diş fırçası gibi kişisel eşyaların paylaşılması) yoluyla doğrudan temasa geçmesiyle yayılabilir.
- Dolaylı temas:Virüs, kontamine nesneler veya yüzeylerle dolaylı temas yoluyla da yayılabilir. Enfekte bir kişi bir yüzeye veya nesneye dokunduğunda virüs değişen süreler boyunca canlı kalabilir. Sağlıklı bir kişi aynı kontamine yüzeye veya nesneye dokunur ve ardından gözlerine, burnuna veya ağzına dokunursa virüs vücuduna girebilir.
2. Solunum Damlacıkları:
- Enfekte bir kişi öksürdüğünde, hapşırdığında, konuştuğunda veya şarkı söylediğinde, virüsü içerebilecek solunum damlacıkları yayar. Bu damlacıklar havada kısa mesafelerde (genellikle birkaç metrelik mesafe içinde) hareket edebilir. Bu damlacıkları soluyan veya mukoza zarlarına (gözler, burun veya ağız) bulaşan yakındaki kişiler enfeksiyon kapabilir.
3. Havadan Bulaşma:
- Özellikle kızamık, tüberküloz ve COVID-19 gibi solunum yolu hastalıklarına neden olan bazı virüsler, hava yoluyla bulaşarak yayılabilir. Bu durumlarda "aerosol" adı verilen çok küçük solunum damlacıkları havada daha uzun süre asılı kalabilir ve daha uzun mesafeler kat edebilir. Hava yoluyla bulaşma, enfekte kişilerin başkalarının soluduğu aerosolleri saldığı kapalı, havalandırması zayıf veya kalabalık alanlarda meydana gelebilir.
4. Fekal-Oral Bulaşma:
- Hepatit A ve rotavirüs dahil bazı virüsler fekal-oral yolla yayılabilir. Bu, enfekte bir kişinin dışkısının yiyecek veya suyu kirletmesi ve sağlıklı bir kişinin kontamine maddeyi yutması durumunda meydana gelir. Kötü sanitasyon ve hijyen uygulamaları bu tür bulaşmayı kolaylaştırabilir.
5. Vektör Kaynaklı İletim:
- Bazı virüsler sivrisinekler, keneler, pireler veya diğer kan emen böcekler ve hayvanlar gibi vektörler yoluyla bulaşır. Bu vektörler virüsü enfekte konakçılardan beslenerek kapabilir ve daha sonra onlarla beslendiklerinde sağlıklı bireylere bulaştırabilirler. Önemli vektör kaynaklı viral hastalıklar arasında sıtma, dang humması, sarıhumma ve ensefalit yer alır.
Viral bulaşma riskini azaltmak ve kendinizi ve başkalarını korumak için sık sık el yıkama, solunum görgü kuralları (öksürük ve hapşırıkları kapsayacak şekilde), yüze dokunmaktan kaçınma ve sosyal mesafeyi koruma gibi iyi hijyen önlemlerini uygulamak önemlidir. Belirli virüslere karşı aşı yapılması, bunların yayılmasının önlenmesi ve halk sağlığının sağlanması açısından da büyük önem taşıyor.