1. Bağlanma:Virüs ilk önce konakçı hücrenin yüzeyindeki spesifik bir reseptöre bağlanır. Virüsün tanıdığı reseptör türü, hangi hücrelere bulaşabileceğini belirler.
2. Giriş:Virüs bir kez bağlandıktan sonra konakçı hücreye girer. Bu, endositoz, fagositoz ve membran füzyonu dahil olmak üzere çeşitli mekanizmalar yoluyla gerçekleşebilir.
3. Kaplamanın açılması:Konakçı hücreye girdikten sonra virüs kaplamayı açar ve genomunu sitoplazmaya bırakır. Viral genom DNA veya RNA olabilir.
4. Çoğaltma:Viral genom daha sonra konakçı hücrenin mekanizması tarafından kopyalanır. Bu işlem tipik olarak viral genom tarafından kodlanan enzimler tarafından gerçekleştirilir.
5. Montaj:Konakçı hücre tarafından sentezlenen kopyalanmış viral genom ve proteinlerden yeni viral parçacıklar birleştirilir.
Yeni bir araya getirilen viral parçacıklar daha sonra tomurcuklanma veya liziz adı verilen bir işlemle konakçı hücreden salınır. Tomurcuklanma, viral partiküllerin hücre zarından hücrenin açılmasına neden olmadan salınması durumunda meydana gelir. Lizis, viral partiküller hücreden dışarı fırlayıp hücrenin açılmasına neden olduğunda meydana gelir.
Viral replikasyon süreci karmaşıktır ve spesifik virüse bağlı olarak değişebilir. Ancak yukarıda özetlenen temel adımlar tüm virüsler için ortaktır.
Viral replikasyon sürecinin her adımının daha ayrıntılı bir açıklaması aşağıda verilmiştir:
1. Ek: Viral replikasyonun ilk adımı bağlanmadır. Bu, virüs konakçı hücrenin yüzeyindeki spesifik bir reseptöre bağlandığında meydana gelir. Virüsün tanıdığı reseptör türü, hangi hücrelere bulaşabileceğini belirler. Örneğin grip virüsü, solunum hücrelerinin yüzeyinde bulunan hemaglutinin adı verilen bir reseptörü tanır.
2. Giriş: Bağlandıktan sonra virüs konakçı hücreye girer. Bu, endositoz, fagositoz ve membran füzyonu dahil olmak üzere çeşitli mekanizmalar yoluyla gerçekleşebilir.
* Endositoz: Endositoz, konakçı hücrenin dış ortamdan materyal alması işlemidir. Viral enfeksiyon durumunda, konakçı hücre, virüsü reseptör aracılı endositoz adı verilen bir süreç yoluyla endositoz edebilir. Bu, virüs konakçı hücrenin yüzeyindeki spesifik bir reseptöre bağlandığında meydana gelir ve bu da hücrenin virüsü bir kesecik içine alması için tetikler.
* Fagositoz: Fagositoz, konakçı hücrenin katı parçacıkları yuttuğu bir süreçtir. Viral enfeksiyon durumunda, konakçı hücre, yabancı bir parçacık olarak tanınacak kadar büyükse virüsü fagosite edebilir.
* Membran füzyonu: Membran füzyonu, viral zarın konakçı hücre zarıyla birleşerek viral genomun konakçı hücreye girmesine izin verdiği bir süreçtir. Membran füzyonu, konakçı hücre ortamının asitliği veya spesifik viral proteinlerin varlığı dahil olmak üzere çeşitli faktörlerle tetiklenebilir.
3. Kaplamanın açılması: Konakçı hücreye girdikten sonra virüs, genomunu sitoplazmaya salarak kabuğunu açar. Viral genom DNA veya RNA olabilir. Kaplamanın açılması işlemi virüsün türüne bağlı olarak çeşitli şekillerde gerçekleşebilir. Örneğin, bazı virüsler, konakçı hücre tarafından çıkartılan bir dış zarfa sahipken, diğer virüsler, konakçı hücre tarafından parçalanan bir protein kaplamaya sahiptir.
4. Çoğaltma: Viral genom daha sonra konakçı hücrenin mekanizması tarafından kopyalanır. Bu işlem tipik olarak viral genom tarafından kodlanan enzimler tarafından gerçekleştirilir. Çoğaltma işlemi DNA ve RNA virüsleri için farklı olabilir.
* DNA virüsleri: DNA virüsleri, genomlarını kopyalamak için genellikle konakçı hücrenin DNA replikasyon makinesini kullanır. Bu süreç, viral genomu tamamlayan yeni DNA iplikçiklerinin sentezini içerir.
* RNA virüsleri: RNA virüsleri, genomlarını kopyalamak için tipik olarak konakçı hücrenin RNA polimerazını kullanır. Bu süreç, viral genomu tamamlayan yeni RNA dizilerinin sentezini içerir.
5. Montaj: Çoğaltılan viral genomdan ve konakçı hücre tarafından sentezlenen proteinlerden yeni viral parçacıklar birleştirilir. Montaj işlemi virüsün türüne bağlı olarak farklı şekillerde gerçekleşebilir. Örneğin bazı virüsler sitoplazmada, bazıları ise çekirdekte toplanır.
6. Sürüm: Yeni bir araya getirilen viral parçacıklar daha sonra tomurcuklanma veya liziz adı verilen bir işlemle konakçı hücreden salınır.
* Tomurcuklanma: Tomurcuklanma, viral partiküllerin hücre zarından hücrenin açılmasına neden olmadan salınması durumunda meydana gelir. Bu işlem, hücre zarının yüzeyinde viral parçacıkları içeren küçük bir tomurcuğun oluşumunu içerir. Tomurcuk daha sonra hücre zarından ayrılarak viral parçacıkları hücre dışı ortama salar.
* Lizis: Lizis, viral partiküller hücreden dışarı fırlayıp hücrenin açılmasına neden olduğunda meydana gelir. Bu süreç hücre zarının viral enzimler tarafından yok edilmesini içerir.
Viral replikasyon süreci, virüs ile konakçı hücre arasındaki karmaşık ve hassas bir dengedir. Virüs çok agresifse, çoğalma şansı bulamadan konakçı hücreyi öldürebilir. Virüs çok zayıfsa çoğalamayabilir ve sonunda konakçı hücreden temizlenebilir.