1. Sirkadiyen Ritim:Kortizol, sabah uyanıldığında zirveye çıkan ve gün boyunca kademeli olarak azalan, gece geç saatlerde en düşük noktasına ulaşan sirkadiyen bir ritim izler.
2.Stres:Fiziksel ve duygusal stres, vücudun stres tepkisinin bir parçası olarak kortizol salınımını tetikleyebilir. Hipotalamik-hipofiz-adrenal (HPA) ekseni aktive edilerek adrenal bezlerin kortizol üretmesi uyarılır.
3. Egzersiz:Yoğun fiziksel egzersiz, özellikle zorlu egzersizler sırasında veya sonrasında kortizol düzeylerini geçici olarak artırabilir. Ancak düzenli egzersiz uzun vadede kortizol seviyelerinin düzenlenmesine yardımcı olabilir.
4.Uyku Yoksunluğu:Yeterli uyku eksikliği normal kortizol ritmini bozarak kortizol seviyelerinin yükselmesine neden olabilir.
5. Tıbbi Durumlar:Cushing sendromu (aşırı kortizol üretimi) veya Addison hastalığı (yetersiz kortizol üretimi) gibi belirli tıbbi durumlar kortizol üretimini etkileyebilir.
6.İlaçlar:Glukokortikoidler (sentetik kortizol benzeri ilaçlar) gibi bazı ilaçlar kortizol seviyelerini etkileyebilir.
7.Yaş:Yaşa bağlı değişiklikler kortizol üretimini etkileyebilir. Kortizol seviyeleri ilerleyen yaşla birlikte kademeli olarak azalabilir.
8. Diyet ve Beslenme:Diyetin kortizol üzerindeki spesifik etkisi konusunda tartışmalar olsa da dengeli, besin açısından zengin bir diyetin sürdürülmesi genel sağlığı ve adrenal fonksiyonu destekleyebilir.
9.Kronik Ağrı:Kalıcı ağrı, kronik strese ve kortizol düzeylerinin artmasına neden olabilir.
10.Travma ve TSSB:Duygusal travma ve travma sonrası stres bozukluğu (PTSD) kortizol düzenlemesini etkileyebilir.
11. Kafein ve Uyarıcılar:Kafein veya diğer uyarıcıların aşırı alımı potansiyel olarak kortizol düzeylerini etkileyebilir.
12.Alkol Tüketimi:Ağır alkol kullanımı kortizol metabolizmasını etkileyebilir.
13.Kronik Hastalık:Uzun süreli hastalıklar veya tıbbi durumlar kortizol salgısını etkileyebilir.
14.Uyuşturucu Kullanımı:Alkol, kokain, nikotin ve diğerleri gibi bazı uyuşturucular kortizol düzeylerini değiştirebilir.
15.Çevresel Faktörler:Aşırı sıcaklıklar, kirletici maddelere uzun süreli maruz kalma ve diğer çevresel stres etkenleri kortizolü etkileyebilir.
Kortizol düzeylerinin kesin tespiti için bireylerin kendi özel durumlarını ve kortizol çıktılarını etkileyebilecek faktörleri değerlendirmek üzere bir sağlık uzmanına danışmaları gerekmektedir.