Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli hastalık ve durumların tedavisi için bir kök hücre nakli önerilebilir:
- Bazı kanser türleri
- Orak hücreli anemi ve aplastik anemi gibi kan bozuklukları
- Ağır kombine immün yetmezlik (SCID) gibi bağışıklık sistemi bozuklukları
- Kalıtsal metabolik bozukluklar
- Organ yetmezliği
Kök hücre naklinde yer alan kesin adımlar, gerçekleştirilen nakil türüne ve hastanın durumuna bağlı olarak değişecektir. Ancak genel süreç şu şekildedir:
1. Kök hücre toplama: Kök hücreler hastanın kendi vücudundan (otolog nakil), uyumlu bir donörden (alojeneik nakil) veya kordon kanı bankasından (göbek kordon kanı nakli) toplanabilir.
2. Koşullandırma tedavisi: Nakilden önce hastaya, hastalıklı veya hasar görmüş kök hücrelerin yok edilmesi için kemoterapi, radyasyon tedavisi veya her ikisi birden uygulanacaktır. Şartlandırma tedavisi olarak bilinen bu süreç, kemik iliğinde yeni kök hücrelere yer açmak için gereklidir.
3. Kök hücre infüzyonu: Sağlıklı kök hücreler daha sonra bir damar yoluyla hastanın kan dolaşımına verilir.
4. Aşılama: Kök hücreler kemik iliğine gidecek ve büyüyüp çoğalarak yeni kan hücreleri üretmeye başlayacak. Engraftrasyon olarak bilinen bu süreç genellikle birkaç haftadan aylara kadar sürer.
5. Nakil sonrası bakım: Nakil sonrasında hastanın yakın takip için hastanede kalması gerekecektir. Ayrıca yeni kök hücrelerin reddedilmesini önlemek ve naklin yan etkilerini yönetmek için ilaç almaları gerekebilir.
Kök hücre naklinin başarısı, hastanın yaşı, genel sağlık durumu, nakil türü ve verici ile alıcı arasındaki uyumluluk gibi çeşitli faktörlere bağlıdır. Ancak kök hücre nakilleri genellikle ciddi hastalıkları veya rahatsızlıkları olan kişiler için hayat kurtarıcı bir tedavi yöntemidir.
Kök hücre naklinden sonra beklenebilecek bazı şeyler şunlardır:
- Bulantı ve kusma: Bunlar genellikle kök hücre naklinden önce kullanılan kemoterapi ve radyasyon tedavisinin yaygın yan etkileridir.
- Yorgunluk: Yorgunluk kemoterapi ve radyasyon tedavisinin bir başka yaygın yan etkisidir. Ayrıca naklin kendisinden kaynaklanabileceği gibi yeni kök hücrelerin reddedilmesini önlemek için kullanılan ilaçlardan da kaynaklanabilir.
- Saç dökülmesi: Kemoterapi ve radyasyon tedavisinin etkileri nedeniyle saç dökülmesi meydana gelebilir. Genellikle tedavinin başlamasından birkaç hafta sonra başlar ve birkaç ay sürer.
- Deri döküntüsü: Deri döküntüsü, yeni kök hücrelerin reddedilmesini önlemek için kullanılan ilaçların yaygın bir yan etkisidir. Genellikle nakilden sonraki birkaç hafta içinde ortaya çıkar ve birkaç ay sürebilir.
- Graft-versus-host hastalığı (GVHD): GVHD, donörün bağışıklık hücrelerinin alıcının dokularına saldırdığı allojenik kök hücre nakli sonrasında gelişebilen bir durumdur. GVHD'nin şiddeti hafiften yaşamı tehdit eden düzeye kadar değişebilir.
- Enfeksiyon: Kök hücre nakli yapılan hastalarda enfeksiyon riski daha yüksektir. Bunun nedeni, naklin bağışıklık sistemini yok etmesi ve bunun da vücudu enfeksiyona karşı savunmasız bırakmasıdır.
Bunların kök hücre naklinin olası yan etkilerinden sadece birkaçı olduğunu unutmamak önemlidir. Herkes bu yan etkilerin hepsini yaşamayacaktır ve bazı kişiler burada listelenmeyen ek yan etkilerle karşılaşabilir.
Kök hücre nakli yapmayı düşünüyorsanız, işlemin olası riskleri ve yararları hakkında doktorunuzla konuşmanız önemlidir.