1. Fiziksel Engeller:
- Deri ve mukozalar fiziksel bariyer görevi görerek mikroorganizmaların vücuda girmesini engeller. Hücreler ve mukus salgıları arasındaki sıkı bağlantılar potansiyel patojenleri yakalar ve dışarı atar.
2. Doğuştan Bağışıklık Tepkisi:
- Bu acil savunma sistemi şunları içerir:
- Fagositler:Mikroorganizmalar da dahil olmak üzere yabancı parçacıkları yutan ve yok eden özel beyaz kan hücreleri (nötrofiller, monositler, makrofajlar).
- Doğal Öldürücü (NK) Hücreler:Bu hücreler önceden duyarlı hale getirilmeden enfekte veya anormal hücreleri tanır ve yok eder.
- İnflamatuar Yanıt:Dokular hasar gördüğünde veya enfekte olduğunda vücut, kızarıklık, şişlik, ısı ve ağrı ile karakterize edilen inflamasyonla yanıt verir. Bu süreç enfeksiyonun yayılmasını sınırlamaya yardımcı olur ve iyileşmeyi destekler.
- Antimikrobiyal Maddeler:Vücut, viral replikasyonu doğrudan engelleyen ve aynı zamanda diğer bağışıklık hücrelerini de aktive edebilen interferonlar gibi proteinler üretir.
3. Uyarlanabilir Bağışıklık Tepkisi:
- Daha uzmanlaşmış ve hedefe yönelik olan bu savunma sistemi zamanla gelişir ve uzun süreli bağışıklık sağlar.
- B Hücreleri:Bunlar, yabancı antijenlere (mikroorganizmaların yüzeyindeki moleküller) spesifik olarak bağlanan ve bunları nötralize eden antikorlar üretir.
- T Hücreleri:Aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli T hücreleri türleri vardır:
- Yardımcı T Hücreleri:Bunlar, B hücrelerini, makrofajları ve diğer bağışıklık hücrelerini aktive ederek bağışıklık tepkilerini koordine eder ve düzenler.
- Sitotoksik T Hücreleri:Bu hücreler enfekte veya kanserli hücreleri tanır ve yok eder.
- Hafıza T Hücreleri:Bu uzun ömürlü hücreler bir enfeksiyondan sonra kalır ve aynı patojenle tekrar karşılaşıldığında hızlı ve güçlü bir tepki vererek bağışıklığa yol açar.
4. Tamamlayıcı Sistem:
- Bu protein grubu, antikorların ve fagositlerin mikroorganizmaları yok etmedeki etkinliğini arttırır. Fagositoz için patojenlerin opsonizasyonuna (etiketlenmesine) yardımcı olur ve bakteriyel hücre duvarlarını doğrudan parçalayabilir (yırtabilir).
5. Ateş Yanıtı:
- Yüksek vücut sıcaklığı (ateş), bazı mikroorganizmaların büyümesini engelleyebilir ve bağışıklık hücresi aktivitesini artırabilir.
6. Mikrobiyota ve Kolonizasyon Direnci:
- Vücudun ortak mikrobiyotası (normal bakteri florası), kaynaklar ve alan için zararlı mikroorganizmalarla rekabet ederek enfeksiyonun önlenmesine yardımcı olur.
7. Aşılama:
- Aşılama, hastalığa neden olmadan belirli patojenlere karşı hafıza hücreleri üretmek için vücudun adaptif bağışıklık tepkisini uyarır. Bu, gelecekteki enfeksiyonlara karşı uzun vadeli koruma sağlar.
8. Antimikrobiyal Peptitler:
- Vücut, mikroorganizmaların zarlarına zarar verebilecek ve onların yok olmasına yol açabilecek peptitler üretir.
9. İmmunolojik Bellek:
- Bir enfeksiyon veya aşıdan sonra bağışıklık sistemi, aynı patojenle tekrar karşılaşıldığında hızla tanıyabilen ve daha güçlü bir bağışıklık tepkisi oluşturabilen hafıza hücrelerini korur.
10. Lenfatik Sistem:
- Lenfatik sistem, patojenlerin ve atıkların dokulardan boşaltılmasına ve filtrelenmesine yardımcı olur, bunları bağışıklık hücrelerinin tepki verebileceği lenf düğümlerine taşır.
Vücudun bağışıklık tepkisi, bulaşıcı ajanları ortadan kaldırmak, hasarı onarmak ve gelecekteki enfeksiyonları önlemek için bağışıklık oluşturmak için çalışan karmaşık ve dinamik bir savunma mekanizmasıdır. Ancak bağışıklık sisteminin etkinliği genel sağlık durumu, yaş, genetik, bulaşıcı hastalığın doğası gibi faktörlere bağlı olarak değişebilmektedir.