- İyonlaştırıcı radyasyon X ışınları, gama ışınları ve alfa ve beta parçacıkları gibi elektronlar atomlardan elektronları uzaklaştırıp iyon oluşturmaya yetecek enerjiye sahiptir. Bu, hücrelerdeki DNA'ya ve diğer moleküllere zarar vererek mutasyonlara, kansere ve hatta ölüme yol açabilir.
- İyonlaştırıcı olmayan radyasyon Ultraviyole radyasyon (UV), görünür ışık ve radyo dalgaları gibi, elektronları atomlardan uzaklaştırmaya yetecek enerjiye sahip değildir. Hücrelere ve dokulara hala zarar verebilir ancak genellikle iyonlaştırıcı radyasyondan daha az zararlıdır.
Radyasyon güneşten elektronik cihazlarımıza kadar her yerde bulunmaktadır. Sürekli olarak düşük düzeyde radyasyona maruz kalıyoruz ve vücudumuz bunun neden olduğu hasarı onarmak için yöntemler geliştirmiştir. Ancak yüksek düzeyde radyasyon zararlı olabilir ve kendimizi bu radyasyona maruz kalmaktan korumak için adımlar atmak önemlidir.
Radyasyon kaynakları
Radyasyon hem doğal hem de insan yapımı çeşitli kaynaklardan gelebilir. En yaygın kaynaklardan bazıları şunlardır:
- Güneş . Güneş en büyük doğal radyasyon kaynağıdır. Güneşten gelen UV ışınları güneş yanığına, cilt kanserine ve katarakta neden olabilir.
- Kozmik ışınlar . Kozmik ışınlar uzaydan gelen yüksek enerjili parçacıklardır. Yüksek düzeyde kozmik radyasyona maruz kalan astronotlar ve havayolu mürettebatı için zararlı olabilirler.
- Tıbbi görüntüleme . X-ışınları, CT taramaları ve PET taramaları gibi tıbbi görüntüleme prosedürleri, vücudun iç görüntülerini oluşturmak için radyasyon kullanır.
- Nükleer enerji santralleri . Nükleer santraller elektrik üretmek için nükleer fisyonu kullanır. Bu işlem çevreye radyoaktif maddeler salar.
- Nükleer silahlar . Nükleer silahlar çevreye büyük miktarda radyasyon yayar. Yaygın ölüme ve yıkıma neden olabilirler.
Radyasyonun etkileri
Radyasyonun vücut üzerindeki etkileri radyasyonun türüne, radyasyon miktarına ve kişinin maruz kaldığı süreye bağlıdır.
İyonlaştırıcı radyasyon aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir:
- Kanser . İyonlaştırıcı radyasyon DNA'ya zarar verebilir, bu da mutasyonlara ve kansere yol açabilir.
- Doğum kusurları . İyonlaştırıcı radyasyon üreme hücrelerine zarar verebilir ve bu da doğum kusurlarına yol açabilir.
- Organ hasarı . İyonlaştırıcı radyasyon kalp, akciğerler ve böbrekler gibi organlara zarar verebilir.
- Radyasyon hastalığı . Radyasyon hastalığı, yüksek düzeyde iyonlaştırıcı radyasyona maruz kaldıktan sonra ortaya çıkabilecek ciddi bir hastalıktır. Semptomlar bulantı, kusma, ishal, yorgunluk ve saç dökülmesini içerir. Radyasyon hastalığı ölümcül olabilir.
İyonlaştırıcı olmayan radyasyon ayrıca aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli sağlık sorunlarına neden olabilir:
- Güneş yanığı . Güneşten gelen UV ışınları, ciltte ağrılı bir iltihaplanma olan güneş yanığına neden olabilir.
- Cilt kanseri . Güneşten gelen UV ışınları aynı zamanda Amerika Birleşik Devletleri'nde en yaygın kanser türü olan cilt kanserine de neden olabilir.
- Katarakt . Güneşten gelen UV ışınları göz merceğine zarar verebilir, bu da merceğin bulanıklaşması olan ve görmeyi bozabilecek katarakta yol açabilir.
Kendinizi radyasyondan koruma
Kendinizi radyasyondan korumak için yapabileceğiniz birçok şey vardır:
- Güneşe maruz kalma oranınızı sınırlayın . Özellikle sabah 10'dan akşam 4'e kadar yoğun saatlerde güneşte uzun süre kalmaktan kaçının. Dışarıda olduğunuzda şapka, güneş gözlüğü ve uzun kollu gibi koruyucu giysiler giyin.
- Güneş kremi kullanın . Güneş kremi cildinizi UV ışınlarından korumaya yardımcı olabilir. Geniş spektrumlu SPF'si 30 veya daha yüksek olan bir güneş koruyucu seçin.
- Düzenli göz muayenesi yaptırın . Göz muayeneleri, UV radyasyonunun neden olabileceği katarakt ve diğer göz problemlerinin tespit edilmesine yardımcı olabilir.
- Tıbbi görüntülemenin risklerinin farkında olun . Tıbbi görüntüleme prosedürleri radyasyon kullanır, dolayısıyla bu prosedürlerden herhangi birine girmeden önce risklerin farkında olmanız önemlidir. Tıbbi görüntülemenin riskleri ve yararları hakkında doktorunuzla konuşun.
- Nükleer santrallerden ve nükleer silahlardan uzak durun . Nükleer santraller ve nükleer silahlar çevreye radyoaktif maddeler salmaktadır, dolayısıyla bu alanlardan uzak durulması önemlidir.
Bu ipuçlarını takip ederek radyasyonun zararlı etkilerinden korunmanıza yardımcı olabilirsiniz.