1. Eleme: Belirli kanserlere yakalanma riski yüksek olan bireylerde tarama amacıyla bazı tümör belirteçleri kullanılabilir. Örneğin, prostat kanseri taramasında prostat spesifik antijen (PSA) kullanılırken, kolorektal kanser taramasında kolonoskopi ve dışkıda gizli kan testi kullanılıyor.
2. Erken Tespit: Tümör belirteçleri kanserin erken teşhisine yardımcı olabilir. Bazı belirteçlerin yüksek seviyeleri, erken teşhis ve müdahaleye olanak tanıyarak kanserin erken evrede varlığını gösterebilir. Örneğin, tümör belirteci alfa-fetoproteinin (AFP) yüksek seviyeleri, karaciğer kanserinin erken bir belirtisi olabilir.
3. Teşhis ve Doğrulama: Tümör belirteçleri kanserin teşhisinde ve doğrulanmasında yardımcı olabilir. Görüntüleme ve biyopsi gibi diğer teşhis yöntemleriyle birlikte kullanıldığında tümör belirteçleri, tümörün varlığı ve yeri hakkında değerli bilgiler sağlayabilir. Örneğin, tümör belirteci CA-125'in yüksek seviyeleri yumurtalık kanserini işaret edebilir.
4. Tedavinin İzlenmesi: Tümör belirteçleri kanser tedavisinin etkinliğini izlemek için kullanılabilir. Tümör belirteçlerinin zaman içinde seri ölçümü, tedavinin kanser hücrelerini azaltmada veya yok etmede başarılı olup olmadığının değerlendirilmesine yardımcı olabilir. Belirteç seviyelerindeki bir düşüş, tedaviye olumlu yanıt verildiğini gösterebilirken, seviyelerdeki bir artış veya stabilite, tedaviye direnç veya hastalığın ilerlediğini gösterebilir.
5. Prognoz: Tümör belirteçleri kanserin seyri ve sonucu hakkında prognostik bilgi sağlayabilir. Belirli belirteçlerin seviyeleri kanserin evresi, nüks olasılığı ve hastanın genel prognozu ile ilişkilendirilebilir. Örneğin, kolorektal kanserde tümör belirteci karsinoembriyonik antijenin (CEA) yüksek seviyeleri kötü prognozla ilişkilidir.
6. Tekrarlamanın Tespiti: Tümör belirteçleri, tedaviden sonra kanserin nüksetmesini tespit etmek için kullanılabilir. İlk tedaviden sonra belirteç seviyelerinin izlenmesi, hastalığın tekrarının erken belirtilerinin belirlenmesine yardımcı olarak zamanında müdahaleye ve daha ileri yönetime olanak sağlayabilir.
7. Tedavi Kararlarına Yön Vermek: Bazı durumlarda tümör belirteçleri tedavi kararlarına rehberlik edebilir. Örneğin, tümör belirteci HER2'nin (insan epidermal büyüme faktörü reseptörü 2) seviyeleri, meme kanseri için hedefe yönelik tedavinin seçimini etkileyebilir.
Tümör belirteçlerinin her zaman belirli bir kanser türüne özgü olmadığını ve bunların yorumlanmasının diğer klinik bilgiler, görüntüleme çalışmaları ve histolojik bulgular bağlamında yapılması gerektiğini unutmamak önemlidir. Ek olarak, tümör belirteç seviyeleri kanser dışı durumlar ve inflamatuar süreçler gibi çeşitli faktörlerden etkilenebilir, bu nedenle bir sağlık uzmanı tarafından dikkatli bir değerlendirme ve yorum yapılması çok önemlidir.